عناصر عرفانی در متون فارسی یهودی

یهودیان حضوری دیرپای در ایران دارند. ایشان برای ارتباط کتبی با یکدیگر خط و زبان فارسی یهودی را که به زبان فارسی و خط عبری است، ابداع کردند. قدیمی ترین سند از این شیوه نگارش به قرن دوم هجری باز می گردد. شاعران و نویسندگان فارسی یهودی آثار فراوانی را در تفسیر کتاب مقدس، دستور زبان و فرهنگ لغات عبری، هلاخا، میدارش، اشعار، امثال و حکایات، جادو، نامه ها و اسناد حقوقی، در قالب این خط عرضه نمودند. در این آثار علاوه بر تأثیرپذیری از اصطلاحات فقهی و کلامی مطرح در منابع اسلامی، اثرپذیری از مفاهیم عرفانی و اشعار حافظ، سعدی، عطار، نظامی، مولانا و دیگر شاعران نیز به چشم می خورد. پژوهش حاضر، نخست به معرفی شاعران فارسی یهودی که عناصر عرفان اسلامی را در اشعار خودشان به کار گرفته اند، می پردازد و سپس این عناصر را در شش مبحثِ اصطلاحاتِ عرفانی، نمادها و رموز صوفیانه، رویکردهای صوفیانه، نقد زاهد و صوفی، صوفی ستایی و مراحل نیل بهحقیقت (شریعت، طریقت، حقیقت) مورد بررسی قرار می دهد. در ضمن بر آن است تأثیر عرفان اسلامی را در آثار شاعران فارسی یهودی نشان دهد.